Glukoz 6 Fostfat ve Dehidrogenaz Eksikliği

GLUKOZ 6 FOSFAT DEHİDROGENAZ EKSİKLİĞİ

Kandaki alyuvarlar yani kırmızı kan hücrelerinin çeşitli nedenlerle azalması anemi yani kansızlık dediğimiz durumu yaratır. Aneminin nedeni kırmızı kan hücrelerinin yetersiz yapımı olabileceği gibi aşırı yıkımı da olabilir. İşte glukoz 6 fosfat dehidrogenaz eksikliği de aşırı yıkıma yol açan bir genetik rahatsızlıktır. Glikoz eritrositlerin yani alyuvarların kullandıkları başlıca metobolik maddedir. Olgun alyuvarlar mitokondriye sahip olmadıklarından glukozu sadece anaerobik yolla kullanırlar.Bunun için başlıca 2 yol vardır.

Embden –Meyerhof yolu

Heksoz – monofosfat şantı

Heksoz-Monofosfat şantının en sık görülen enzim eksikliği G6PD enzim eksikliğidir. G6PD eksikliğinde esas bozukluk aktivitesini normalden daha çabuk kaybeden bir enzimin yapılmasıdır. Enzim eksikliği gösteren alyuvarların enfeksiyon veya belli bazı ilaçlarla ortaya çıkan dış oksidan strese karşı dayanıksız olması sonucu alyuvar yıkımı meydana gelir ve bu da anemi yani kansızlıkla sonuçlanır.

G6PD eksikliği bu enzim sentezi ile görevli genin yerine kalıtsal olarak anormal bir allelin geçişine bağlıdır. G6PD sentezinden sorumlu genler x kromozomu tarafından taşındığı için bu enzimin eksiklikleri daha çok erkeklerde görülür.Çift taraflı anormal allel taşıyan homozigot kadınlar ve heteroigot erkekler hastadır. Kadınlar gen taşıyıcısı olabilirler.

G6PD eksikliği dünyada milyonlarca insanı etkilemektedir. En fazla Akdeniz ülkelerinde Afrikalılarda ,Çinlilerde görülür. ABD de siyahların yaklaşık %10 unda G6PD enzim eksikliği söz konusudur.Genellikle hafif bir yıkım hastalığı ise de bazen çok ciddi alyuvar yıkımlarına da yol açar.

Normal enzim G6PD B+ adı verilen anarmal bir varyantı içeren eritrositlerin G6PD aktivitesi çok düşük genellikle normalin %1’inden daha azdır.G6PD eksikliğine bağlı eritrosit yıkımı ve bunun sonucu gelişen anemi yeni doğan döneminde iyi tanımlanmıştır.Yeni doğan döneminde her zaman yıkıma neden olan faktör yada enfeksiyon bulunamaz.Yeni doğan döneminde gelişen aşırı yıkım sonucu eritrositlerdeki biluribin denilen maddenin açığa çıkması sonucu ciddi yeni doğan sarılıkları görülebir.

Yeni doğan dönemi dışında bu enzim eksikiklğine bağlı eritrosit yıkımının derecesi kullanılan ilaçlara,yıkımı ortaya çıkaran enfeksiyon gibi faktörlerin şiddetine ,hastanın enzim aktivitesine göre değişir. G6PD eksikliğinin en sık görülen şeklinde hasta oksitleyici bir maddeyi aldıktan 48-96 saat sonra hemoliz (yıkım) bulguları ortaya çıkar.Oksitleyici etki gösteren ilaçlar arasında ateş düşürücüler,sulfonamidler,sıtma ilaçları sayılabilir.

Kuvvetli oksitleyici etki göstern bir madde de bakladır. Baklanın yol açtığı ağır hemolotik anemi favizm olarak adlandırılır.Ağır hemolizlerde dalak büyümesi ve sarılık söz konusudur. Kan hemoglobini çok düşer.Yıkıma neden olabilecek maddelerden kaçınmak tedavinin ana ilkesini oluşturur.Yıkım oluştuğunda ise kan transfüzyonları ile destekleyici tedavi yapılır. Kronik hemolizi olan hastalarda diyetle folik asit desteği (1,5mg/gün) verilir. Ayrıca E vitamini(500mg/gün) eritrosit yaşam süresini uzatabilir