İlk Yardım ve Canlandırma

İlkyardım bir kaza ya da ani bir rahatsızlık sonucu yardıma gereksinim duyan kişiye profesyonel tıbbi yardım gelene dek yapılan yardımdır.

1 – Hayat kurtarmak

2 – Durumun daha kötüleşmesini önlemek

3 – İyileşmeyi hızlandırmaktır.

1 – Durumu kendi hayatını tehlikeye atmadan değerlendirmelidir.

2 – Zaman çok önemlidir. Sakin, hızlı ve sistemli olmalıdır. Mağdurun neden ilkyardıma gereksinim duyduğunu hızlı bir şekilde anlamaya çalışmalıdır; örneğin yüksekten düşme mi, yüksekten düşme ise kaç metreden düşme, hangi bölgenin en fazla travmaya maruz kaldığının belirlenmesi gibi hızlı ve seri gözlem.Bu tarz bir gözlem sonradan gelen tıbbi personele de büyük yararlar sağlar.

3 – En hızlı, en uygun, en yeterli yardımı yapmaya çalışmalıdır.

4 – Çevresindeki kişileri organize etmeye çalışmalı, gerekli durumlarda onlardan faydalanmalıdır.

5 – Profesyonel tıbbi yardım çağrısını en kısa zamanda yapmaya çalışmalıdır.

6 – Profesyonel tıbbi yardım geldiğinde görevi onlara devretmelidir

Kazazedeyi değerlendirme baştan ayağa doğru yapılır.

Kazazede mümkün olduğunca hareket ettirilmez.

Baştan ayağa doğru hızla morluklar, bereler, şişlikler, yaralar, kırıklar gözden geçirilir. Tüm duyular kullanılarak mümkün olduğunca hızlı değerlendirme yapılır. Değerlendirme sırasında solunumla ilgili bir sorun saptanırsa hasta hemen kurtarma pozisyonuna getirilir.Değerlendirme sırasında bilinç durumunda sorun saptanırsa hasta yine kurtarma pozisyonuna getirilir.

Solunum ve bilinç durumu değerlendirilen hastanın yapay solunuma veya kalp masajına gereksinim duymadığı saptandıktan sonra hasta bilinçsiz bile olsa önce sırt üstü yatırılıp ağız içi kontrol edilir. Eğer varsa ağız içindeki yabancı cisimler çıkarılır. Dil öne çekilir.Dil geriye gidiyorsa bilinçsiz kişide solunumu tıkayabilir;o nedenle iki parmakla dil bastırılarak hava yolu açık tutulmaya çalışılır.Bu işi yardımcı biri varsa o yaparsa ilkyardım yapan kişi görevine devam edebilir.Gözler birbiriyle kıyaslanır.

Burunda kan veya beyinden gelme olasılığı olan berrak bir sıvı var mı kontrol edilir. Yüzün rengi kontrol edilir. Soluk, kırmızı ve hatta mavimtırak olabilir.Kulaklarda yabancı cisim, kan veya yine şüpheli berrak sıvı varlığı kontrol edilir. Kafatası şişme, kanama veya kırık açısından kontrol edilir.Boyun çevresindeki giysiler sıyrılır.

El kafatasından başlayarak aşağı doğru omurga üzerinde gezdirilerek farklı bir durum olup olmadığı kontrol edilir.Karotis arteri kontrol edilir

Bilinç durumunu değerlendirirken:

1 – Kulağına doğru seslenilir.

2 – Omuzları hafifçe sarsılır.

3 – Çimdik atılarak tepkisi değerlendirilir.

Düşme, çarpma, kaza, boğulma, yangın…Hangi amaçla ilkyardıma gidilirse gidilsin ilk yapılacak ilkyardım yapacak olan kişinin kendi güvenliğini sağlamasıdır.Yardıma gidilen kişi bilinçli ise kazanın durumuna göre gereken önlemler alınıp yardım çağrılır. Bu arada çevrede işe yarayacak kişiler varsa onlardan da yardım alınır,örneğin bu kişilerden kaza yerini güvenli hale getirmek,sağlık kuruluşunun aranması,hastayla konuşması,bir travma söz konusuysa hastanın hareketsizliğinin sağlanması konularında yardım alınabilir.

Eğer yardımına gittiğiniz kişinin solunum ve kalp fonksiyonları normal ancak bilinci kaybolmuşsa hasta hemen daha önce resimle gösterilen ilkyardım pozisyonuna getirilir.Hastanın solunumunu kontrol etmek için ağız ve burun önüne ayna tutulabilir. Göğüs kafesi inip kalkıyorsa, hastanın rengi normalse solunum fonksiyonu var demektir.Kalp atımını kontrol etmek yine yeri daha önce resimle belirtilen boyundaki karotis arterinden olabilir.

HAVAYOLU: Bilincini kaybetmiş biri kendi dili veya tükürüğü ile boğulabilir. Bu nedenle hayata döndürme amaçlı ilkyardımda ilk adım havayolunun açılmasıdır.Bunun için hasta hemen yere yatırılır, ağzı açılır, parmak sokularak içeride besin, yabancı cisim vb varsa çıkarılır.Dilin geriye kaçıp hastanın havasın kesmesi önlenir.Bu önlemler alındıktan sonra bilinci kapalı olan hastanın nefes alışverişinde sorun yoksa hasta kurtarma pozisyonuna getirilir. Nefes alıp vermesini devamlı kontrol etmek ve sıcak tutmak koşuluyla profesyonel tıbbi yardım gelmesi beklenir.Bilinci kapalı olan kazazedenin nefes alışverişinde sorun varsa hastaya yapay solunum uygulanmaya başlanır.

Ağızdan ağza yapılır. Burun iki parmakla kapatılır.Sırt üstü yatan hastanın ağzı çenesinden tutularak biraz açılır,ağız içindeki yabancı cisimler temizlenip yandan hava alınıp bu hava hastanın ağzına üflenir.Bu arada karın ve göğse bakılır; inip kalkma yoksa ya teknikte bir hata olabilir veya hastanın solunum yolu yabancı cisimle tıkanmış olabilir.Bu durumda yabancı cismi çıkarma uygulaması yapılır.Solunum yaptırılırken yükselen göğsün yeniden eski haline gelmesine ( göğsün toparlanmasına)izin verilmelidir.

İki kez hava verildikten sonra kalbin atıp atmadığı kontrol edilir, atıyorsa yapay solunum sayısı dakikada 10- 12 olacak şekilde yapay solunuma devam edilir. Hasta kendi kendine solumaya başlayıncaya dek yapay solunuma devam edilir. Hasta yapay solunum sonucu kendi kendine solumaya başlarsa ancak bilinci açılmazsa kurtarma pozisyonuna getirilir.

ÇOCUKLAR İÇİN YAPAY SOLUNUM: 2 yaş altındaki çocuklarda yapay solunum yapmak için ilkyardım yapan kişinin ağzı çocuğun hem ağzını hem de burnunu içine alacak şekilde olmalıdır. Süt çocuğu ve çocuklarda solunum hızı dakikada 12- 20 olacak şekilde ayarlanmalıdır.

 Aşırı solutmaktan(solunum hızını yüksek tutmak ve/veya çok derin solutmak)kaçınılmalıdır.İlk iki solutmadan sonra kalp atımı kontrol edilir. Çocukta bu amaçla karotis arterinden nabız almak sorun oluyorsa koltuk altında, iç kolda brakial arter denenebilir.

Yapay solunum sırasında kalp durursa kalp masajı da başlatılmalıdır. Bunun için kazazede yada hastanın yanına diz çökelmeli, kollar düz uzatılır şekilde, dirsekten bükülmeden ,eller birbirinin üzerine gelecek biçimde , kaburgaların bittiği yerde,göğüs kemiğinin hemen altına gelecek şekilde konularak masaj başlanmalıdır.

Her 30 kalp masajı için 2 yapay solunum yapılmalıdır.Her 3 dakikada bir nabız kontrolü yapılmalıdır. .Kalp atımı geri gelirse yapay solunuma devam edilir.Solunum da geri geldi ama hasta bilinçsizse kurtarma pozisyonuna getirilir.

ÇOCUKLARDA KALP MASAJI: Tek elle yapılır. Dakikada 100 atım hesabıyla 2.5-3cm derine inecek şekilde, el erişkinlere göre biraz daha yukarı ve biraz daha sola koyulacak şekilde yapılır.(4-5.kaburga arası mesafeye denk gelecek şekilde ve göğüs kemiğinin biraz soluna doğru).Çocuklarda tek kurtarıcının olduğu durumlarda 30 kalp masajı için 2 solunum:iki veya daha fazla kurtarıcının olduğu durumlarda 15 kalp masajına 2 solunum şeklinde uygulama yapılır.

2 Yaşın Altındaki Çocuklarda kalp masajı yapılırken bir kol çocuğun boynunun altından ve sırtından geçirilir, sadece iki parmak kullanılır.1,5 – 2cm derine inilir. Hayatının ilk bir ayındaki bebeklerde 3 kalp masajına 1 yapay solunum uygulanır.

Her iki dakikada bir maksimum 10 saniye ara verilir. Nabız kontrolü sırasında nabız 60 üzerine çıkmışsa kalp masajına ara verilir.